Δεν θυμάμαι ποιος είχε πει ότι ο σίγουρος τρόπος για να μεταβληθείς σε γραφική, αναχρονιστική και εν τέλει συντηρητική φιγούρα, είναι να κάνεις το ίδιο επαναστατικό πράγμα για είκοσι χρόνια συνέχεια.
Το βασικό πρόβλημα είναι πως η θεόστενη δέσμη του προβολέα της συλλογικής συνείδησης είναι ακριβώς αυτό: θεόστενη. Είναι κάτι σαν την οθόνη του υπολογιστή που έχετε μπροστά σας. Βλέπετε κάθε φορά ένα μικρό μέρος ολόκληρου του κειμένου. Το υπόλοιπο βρίσκεται εκτός οθόνης.
Και ουσιαστικά το αγνοείτε, γιατί οι σακκαδικές κινήσεις των ματιών δεν είναι δυνατό να το καλύψουν, όπως το καλύπτουν οταν διαβάζετε τυπωμένο κείμενο.
Ακόμα και η χρήση hyperlinks που μεταβάλλουν το παραδοσιακό κείμενο σε υπερκείμενο, δεν λύνει το πρόβλημα, γιατί προσθέτουν μια νέα διάσταση, αλλά αφαιρούν μία βασικότερη.
«Το ροκ εν ρολλ, είναι μια μορφή μουσικής και φωνητικής εκφράσεως η οποία προκαλεί στον εκτελεστή και στους θεατο-ακροατάς του ένα είδος… επιληπτοειδούς κρίσεως. Στην περίπτωση μάλιστα του Έλβις Πρέσλεϋ το πράγμα υπερβαίνει κάθε υπερβολή, προχωρεί έξω από κάθε όριο και πέφτει στη δικαιοδοσία της ιατρικής. Είναι πραγματικά ένα παθολογικό φαινόμενο» (Απογευματινή 14.8.1956)
«Η υστερία που από τον Έλβις μεταδίδεται στους θεατοακροατάς του, που είναι στην συντριπτική πλειοψηφία τους αγόρια και κορίτσια, απασχολεί όχι λίγο τους Αμερικανούς ψυχιάτρους και παιδαγωγούς. Οι επιστήμονες αυτοί υποστηρίζουν ότι η μανία του ροκ εντ ρολλ συμπίπτει με μια σημαντική αύξησι της παιδικής εγκληματικότητος. Άλλοι όμως, πιο συντηρητικοί και επιφυλακτικοί, ομιλούν απλώς για ηλιθιότητα». (Απογευματινή 14.8.1956)
Ξέρετε, όταν ένα ισχυρό αντιγόνο εισέλθει στον οργανισμό, ολόκληρος ο μηχανισμός του ανοσοποιητικού συστήματος σπεύδει να το αντιμετωπίσει. Εξ όψει μιας εξωτερικής άμεσης απειλής, οι εσωτερικοί αντίπαλοι παραμερίζουν τις διαφωνίες τους. Έτσι, ακόμα και «προοδευτικές» εφημερίδες χτυπούσαν κι αυτές το ξενόφερτο κακό
"Η παραφροσύνη του «ροκ εντ ρολ», του νέου αμερικανικού χορού που μεταβάλλει τον άνθρωπο σε αποχαλινωμένο κτήνος, έχει εξαπλωθή μετά τις Ηνωμένες Πολιτείες και στο μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης. Οι νέοι και οι νέες, στους οποίους η σχιζοφρενική μουσική του «ροκ εντ ρολ» επιδρά σαν ένα μαγικό ελιξήριο, καταλαμβάνονται από κρίσι υστερίας, ορμούν στην πίστα έξαλλοι, χορεύουν μέχρι πλήρους εξαντλήσεως και μεταβάλλονται, τέλος, σε λυσσασμένα σκυλιά, έτοιμα να αλληλοσπαραχθούν. Τα θλιβερώτερα κρούσματα που μπορεί κανένας να φαντασθή και που φανερώνουν, όσο τίποτε άλλο, τα τραγικά χάλια της νεολαίας της εποχής μας, αναγγέλλονται από παντού». (Αθηναϊκή, 29.9.1956)
Και στο πλαίσιο του (εξαιρετικά δημοφιλούς τότε) αντιβρετανισμού λόγω Κύπρου, κοτσάρεται και το άκρως συμπλεγματικό σχόλιο.
«Στην Αγγλία, που έχει φθάσει στο έσχατο σκαλί της ηθικής και πνευματικής παρακμής η επιδημική αυτή ασθένεια έχει λάβει, όπως είναι επόμενον, πολύ οξύτερη μορφή από αλλού».
Παρ’ όλα αυτά όμως, το αντιγόνο είναι εδώ. Η «ορχήστρα-τζαζ» του 6ου Στόλου παίζει στο Ζάππειο «και οι νεαροί των Αθηνών ευρήκαν την ευκαιρίαν να χορεύσουν τον χορόν ‘Ροκ εντ Ρολ’» (Βραδυνή 22.10.1956). Να και μια σκηνή απο το πανηγύρι.
«Μαθηταί και μαθήτριαι γίνονται κανίβαλοι σε έξαλλα πάρτυ», κραυγάζει η Ακρόπολις (23.10.1956) κρούοντας τον κώδωνα του κινδύνου. Σε ένα ρεπορτάζ που σήμερα φαντάζει απίστευτα παρωχημένο, αναχρονιστικό, γραφικό, και κωμικοτραγικό (όπως ακριβώς θα φαντάζουν το 2060 τα αντίστοιχα σημερινά ηθικοπλαστικά-κουτσομπολίστικα 'ρεπορτάζ' του τηλεοπτικου βόθρου), παρατίθενται αποκαλυπτικές πληροφορίες.
«Δεν θα συμφωνήσουμε με τους κερβέρους της ηθικής οι οποίοι θεωρούν σαν συμπτώματα διαφθοράς και… εκδηλώσεις του σατανά τα νεανικά αυτά ξεφαντώματα… Υπάρχουν όμως περιπτώσεις που ο εφηβικός οίστρος παρασύρει μικρούς γλεντοκόπους σε υπερβολές που έχουν έκδηλη τη σφραγίδα του ηθικού εκτροχιασμού. Στα κοσμικά σαλόνια των Αθηνών σχολιάζεται ζωηρά τις τελευταίες ημέρες η εξανάστασις γνωστού καθηγητού του Πανεπιστημίου ο οποίος εξεδίωξε άρον-άρον τους νεαρούς προσκεκλημένους της δεκαεξάχρονης κόρης του που έτειναν να μεταβάλουν μια χαρούμενη μαθητική συγκέντρωσι σε οργιώδες ‘σεξουαλικό πάρτυ’».
Οργιώδες σεξουαλικό πάρτυ! Πω-πω, γύρευε τι θα έγινε εκεί μέσα!!
«Ξαφνικά τα βήματα των νεαρών επιδρομέων έπαψαν να δέρνουν το αστραφτερό παρκέ και τα φώτα έσβησαν ένα-ένα. Το πικ-απ σταμάτησε να παίζη τους ξέφρενους σκοπούς και ακούστηκε ένα λικνιστικό ταγκό… Ο κ. καθηγητής ήτο έτοιμος να αναπνεύση, αλλά πρόσεξε δίπλα του ένα ζευγάρι να συμπληρώνη τον αισθησιακό ρυθμό της μουσικής με παραδόξους αναστεναγμούς… Το βλέμμα του κ. καθηγητού άρχισε να πηδά σαν πάνθηρας από ζευγάρι σε ζευγάρι. Σε λίγο εξοικειώθηκε με το ημίφως και είδε κατάπληκτος ότι τα περισσότερα ζευγάρια επιδίδοντο σε θωπείες που εκείνος μόνο… μετά τον γάμο του είχε αποτολμήσει. Αναστατωμένος ώρμησε προς τους ηλεκτρικούς διακόπτας και άναψε όλα τα πολύφωτα.
-Έξω, φώναξε τους εμβρόντητους προσκεκλημένους του. Εσείς δεν είσαστε παιδιά, είσαστε τέντυ μπόυς! Έξω!»
Κι έτσι σε μια σκηνή που θύμιζε ελληνική ταινία του Δαλιανίδη της εποχής, ο αγάμητος κ. καθηγητής επέβαλε την «τάξιν και την ηθικήν». Και με το δίκιο του. Διότι όπως ορθότατα υποστηρίζει η «προοδευτικότατη» Ελευθερία (1.11.1956): «Αν οι κοινωνικοί κανόνες δεν ύψωναν εις μίαν δεδομένην στιγμήν ένα φραγμόν, θα τας ωδήγει κατ’ ευθείαν εις το όργιον των λεγομένων πρωτογόνων κοινωνιών. Διότι ο τραγουδιστής του ροκ δεν πρέπει να προκαλή συγκίνησιν ή ονειροπόλησιν όπως ο Φρανκ Σινάτρα αλλά να ξυπνά το κτήνος, να το ερεθίζη, να το κάμνη να θριαμβεύη».
Α, πα, πα, πα, κατάντημα…
Το κλου είναι όμως η προβολή στην Αθήνα της ταινίας Rock and Roll η οποία όλως περιέργως δεν απαγορεύτηκε. Ο Φαίδρος Μπαρλάς, περιγράφει το φαινόμενο στην Αθηναϊκή (1.12.1956)
«Εορτή εορτών και πανήγυρις πανηγύρεων’ αυτή την εβδομάδα για την αμερικανίζουσα αθηναϊκή νεολαία. Τρεις κινηματογράφοι της πρωτευούσης προβάλλουν –επί τέλους!- την ταινία που, στην κυριολεξία αυτή τη φορά ‘χάλασε κόσμο παντού όπου παίχθηκε: που στην Αγγλία επροκάλεσε το καννιβαλικό σχίσιμο των καθισμάτων των κινηματογράφων που την φιλοξένησαν, που στη Γερμανία έγινε αφορμή για διαδηλώσεις με αιματηρές συγκρούσεις μεταξύ διαδηλωτών και αστυνομικών και που στην ειρηνική ακόμη Νορβηγία εστοίχισε μισή δωδεκάδα τραυματιών».
[Στην Αθήνα] η ταινία «χαιρετίσθηκε με σάλο χειροκροτημάτων και ποδοκροτημάτων, με βαρυστέναχτα «αχ!» υπενθυμίζοντα στιγμές ερωτικής παραφοράς, με αυτοσχέδιες ακόμη ‘φιγούρες’ στους διαδρόμους της πλατείας και του εξώστου από τους πιο ενθουσιώδεις αλλ’ ευτυχώς… χωρίς αίματα.
Εν τούτοις παρά το αναίμακτον του πράγματος, αξίζει να θυσιάσετε 12 δραχμές –και ένα μέρος… της αξιοπρέπειάς σας- για να απολαύσετε το θέαμα, όχι τόσο το επί της οθόνης, όσο το επί της πλατείας και, προ παντός, το επί του εξώστου.
Άλλωστε, και μια ώρα μόνο είναι αρκετή για να ολοκληρώσετε αυτή την απόλαυσι. Αν φροντίσετε να πάτε λίγο πριν το τέλος του πρώτου μέρους, θα δοκιμάσετε την πρώτη έκπληξι από τον σάλο των αποδοκιμασιών που υψώνονται την στιγμή κατά την οποία, ενώ πρόκειται να εκτελεσθή επί της οθόνης, κατόπιν μακράς αναμονής, το διαβόητον ‘ροκ εντ ρολλ’ αναγγέλλεται ‘διάλειμμα ολίγων λεπτών’.
Το φιλοθεάμον κοινόν σφυρίζει, ουρλιάζει και βρίζει… τους σαδιστάς που του πήραν την μπουκιά από το στόμα! Και εκστρατεύει προς το καπνιστήριον όπου σας παρέχει την ευκαιρία να αποθαυμάσετε την σύνθεσή του: νεαροί με πολύχρωμα πουλόβερ ή με ακτινοβολούσες αμερικανικές γραβάτες και με στενά ‘κοτελέ’ [sic] παντελόνια, νεαρές με εφαρμοστή μπλουζίτσα, ακόμη πιο εφαρμοστή φουστίτσα και δώδεκα πόντους τακούνι, μαθητριούλες με ποδιά και με την τσάντα του σχολείου (από τον Θουκιδίδη…τσιφ στον Έλβις δη Πέλβις!) πρόσωπα που έχουν ήδη αρχίσει να παρουσιάζουν τα συμπτώματα της μέθης από το ηδονικό θέαμα, πόδια αδημονούντα που αυτοσχεδιάζουν ρυθμικά –ο Θεός να τα κάνη!- βήματα στο δάπεδο.
Πλατεία και εξώστης μεθούν, διονυσιάζονται, διονυσιοποιούνται, χτυπούν τα χέρια τινάζουν τα πόδια στον αέρα, μερικοί ορμούν στους διαδρόμους, αρχίζουν να χορεύουν, νέοι με κοπέλλες, νέοι με νέους, κοπέλλες με κοπέλλες, όπως τύχη!
Αλλά το ομαδικό αμόκ της ‘χρυσής νεολαίας’ μας φθάνει στην διαπασών του με την σκηνή του τέλους, όπου η ορχήστρα του ‘ροκ’ κυριολεκτικώς… αρκουδοποιείται. Η αρκουδοποίησις των μουσικών μεταδίδεται και στους θεατάς που καταλαμβάνονται από μια υστερική.. νοσταλγία της ζούγκλας! Ατυχώς, όμως, την κρίσιμη αυτή στιγμή καραδοκούν και οι αστυνομικοί για να εφορμήσουν εναντίον των ατακτούντων και να μοιράσουν φάπες δεξιά και αριστερά!»
Και με την έφοδο του ιππικού, οι άγριοι τιθασεύονται και η ηθική τάξις αποκαθίσταται. Άλλωστε η επιστήμη έχει ερμηνεύσει πολύ καλά το φαινόμενο.
«…κοινωνιολόγοι, ιατροί, ψυχαναλυταί και ψυχολόγοι, αμερικανοί και άγγλοι, έθεσαν το ακόλουθον ερώτημα: το ροκ εντ ρολλ ημπορεί να θεωρηθή ως κίνητρον δια την ανάπτυξιν της παιδικής εγκληματικότητος; Και καθώς το πρόβλημα της αντικοινωνικής συμπεριφοράς των νέων γίνεται ολοέν και περισσότερον οξύτερον, είναι φυσικόν να μας απασχολή κάπως το ζήτημα των ψυχολογικών επιδράσεων του νέου αυτού χορού που ακριβώς κινητοποιεί ισχυρώς την συγκινησιακήν ζωήν των νέων. …η μονότονος επανάληψις του αυτού ρυθμού προκαλεί την νοητικήν κόπωσιν αλλά μαζί με αυτήν έρχεται και η συγκινησιακή κόπωσις. Και εδώ ευρισκόμεθα προ περισσότερον επικινδύνου περιοχής, διότι το άτομον ευρίσκεται ανυπεράσπιστον και σχεδόν παραλύει προ μιας καταστάσεως υπνωτισμού από τον επαναλαμβανόμενον ιδεοληπτικώς ρυθμόν. Εις την αρχήν ο χορευτής χαίρεται αλλά σιγά-σιγά καταντά ένα ετεροκίνητον που αισθάνεται την ανάγκην της συνεχούς μαστιγώσεως των νεύρων του υπό του μουσικού ρυθμού όπως ακριβώς οι παλαιοί κατάδικοι των κατέργων που εκωπηλατούσαν υπό τον ρυθμόν του ταμπούρλου και την συνεχή επέμβασιν του μαστιγίου». (Ελευθερία 28.12.1956)
Μόνο μια δεκαετία αργότερα, το κατεστημένο θα αναπολούσε με νοσταλγία την εποχή των «υστερικών κανιβάλων» που χόρευαν «ροκ εν ρολ», όταν το πολιτιστικό τσουνάμι της δεκαετίας του 1960 έσκασε με δύναμη σκορπίζοντας παντού χίπηδες, αντικουλτούρα, μουσική ροκ, ψυχεδέλεια, LSD και αμφισβήτηση. Ακόμα μια φορά οι εξελίξεις είχαν προλάβει τα γεγονότα.
Και η τζαζ εξακολουθεί να συγκινεί τους Αμερικανούς μέχρι και σήμερα, χωρίς οι ηλίθιοι αυτοί να αντιλαμβάνονται οτι μπροστά στις βλαβερές και επιζήμιες επιδράσεις της τζαζ, ωχριά ακόμα και η "παραφροσύνη του ροκ εν ρολ". Και να γιατί.
«Η μανία του (SIC) τζαζ είνε είδος τι φοβίας ήτις δέον να αποδοθή αμέσως εις το σαξόφωνον, το οποίον είνε ισχυρόν μουσικόν όργανον και ευκόλως διεγείρει το νευρικόν σύστημα. Ουδείς δύναται να αμφισβητήση το γεγονός ότι μία γυνή υποφέρει από υπερκόπωσιν, υπόκειται εις νευρικούς συγκλονισμούς, προερχομένους και εκ των ελαχίστων αιτίων. Το σαξόφωνον δε συγκλονίζει ιδιαιτέρως μίαν τοιαύτην γυναίκα. Είνε ήδη αποδεδειγμένον από μυρίας περιπτώσεις ότι οι μουσικοί τόνοι του σαξοφώνου διαπερνούν το σώμα και επενεργούν επί των αδένων."
"…Εν των κυριωτέρων αιτίων της ενοχλήσεως των αδένων του ανθρώπου είνε η μουσική τζαζ… Σειρά τέλος άλλων επιστημόνων υποστηρίζει τα ίδια δια την τζαζ και το σαξόφωνον και το συμπέρασμα είνε ότι δεν υπάρχει μεγαλειτέρα παγίς δια την ηθικήν μίας γυναίκας από το ν’ ακούη επί μακράς ώρας μουσικήν τζαζ. Χωρίς να το θέλη θα γίνη υποχείριος των πόθων του συνοδού της, όστις άλλως ίσως δεν θα την κατέκτα ποτέ του».
Κι αυτά, σχεδόν τριάντα χρόνια πριν το ροκ εν ρολ. Και τριάντα χρόνια μετά το ροκ εν ρολ; Μήπως κάτι που το έλεγαν "ρέιβ πάρτι"; Πού να θυμάμαι, κοντεύουν σχεδόν τριάντα χρόνια από τότε...
